ວັນແມ່ຍິງສາກົນ 08.03.1975-08.03.2021

ວັນແມ່ຍິງສາກົນ 08.03.1975-08.03.2021

ວັນແມ່ຍິງສາກົນ, ເມື່ອກ່ອນເອີ້ນວ່າວັນແມ່ຍິງເຮັດວຽກສາກົນ, ໄດ້ຖືກສະຫຼອງໃນວັນທີ 8 ມີນາຂອງທຸກໆປີ  ຄວາມກະຕັນຍູແລະຄວາມຮັກຕໍ່ແມ່ຍິງ ສຳ ລັບຜົນ ສຳ ເລັດດ້ານເສດຖະກິດ. ການເມືອງແລະສັງຄົມຂອງແມ່ຍິງໂດຍທົ່ວໄປ ໃນເບື້ອງຕົ້ນມັນແມ່ນເຫດການການເມືອງສັງຄົມນິຍົມ. ແລະຫຼັງຈາກນັ້ນວັນພັກຜ່ອນນີ້ໄດ້ລ້ອມເຂົ້າວັດທະນະ ທຳ ຂອງຫລາຍປະເທດ, ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນຢູ່ໃນເອີຣົບ. ໃນບາງຂົງເຂດ, ວັນແຫ່ງການສູນເສຍລົດຊາດການເມືອງ. ແລະມັນໄດ້ກາຍເປັນພຽງໂອກາດ ສຳ ລັບບຸກຄົນທີ່ຈະສະແດງຄວາມຮັກຕໍ່ແມ່ຍິງໃນແບບທີ່ຄ້າຍຄືກັບວັນແມ່ແລະວັນແຫ່ງຄວາມຮັກ, ແຕ່ໃນບາງຂົງເຂດ, ຫົວຂໍ້ດ້ານການເມືອງແລະສິດທິມະນຸດທີ່ອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ກຳ ນົດໄວ້ກໍ່ຍັງ ໝັ້ນ ຄົງ. ແລະການຮັບຮູ້ທາງດ້ານການເມືອງແລະສັງຄົມກ່ຽວກັບການຕໍ່ສູ້ຂອງແມ່ຍິງໃນທົ່ວໂລກແມ່ນຖືກເຜີຍແຜ່ແລະພິຈາລະນາດ້ວຍຄວາມຫວັງ. ບາງຄົນສະເຫຼີມສະຫຼອງວັນທີ່ໃສ່ໂບສີມ່ວງ.


ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງ "ວັນແມ່ຍິງສາກົນ" ແມ່ນມາຈາກແມ່ຍິງທີ່ເຮັດວຽກຢູ່ໂຮງງານ ຕຳ ່ແຜ່ນຕັດຫຍິບທີ່ນະຄອນນິວຢອກສະຫະລັດອາເມລິກາ, ໂດຍປະທ້ວງນາຍຈ້າງຂອງພວກເຂົາເພື່ອຂຶ້ນຄ່າແຮງງານ. ແລະຮຽກຮ້ອງສິດທິຂອງເຂົາເຈົ້າ ແຕ່ໃນທີ່ສຸດ, ມີແມ່ຍິງ 119 ຄົນຖືກຂ້າຕາຍຍ້ອນເຫດການນີ້. ກັບຜູ້ຈູດໄຟຈູດໂຮງງານບ່ອນທີ່ພວກເຂົາ ກຳ ລັງນັ່ງຢູ່ ເຫດການທັງ ໝົດ ນີ້ເກີດຂື້ນໃນວັນທີ 8 ມີນາ 1857 (BE 2400), ຫຼັງຈາກນັ້ນໃນປີ 1907 (BE 2450) ຜູ້ຍິງທີ່ເຮັດວຽກຢູ່ໂຮງງານ ຕຳ ແຜ່ນຕັດຫຍິບແຫ່ງ ໜຶ່ງ ໃນນະຄອນຊິຄາໂກ. ສະຫະລັດອາເມລິກາບໍ່ສາມາດຕ້ານທານກັບການຂູດຮີດແລະການລ່ວງລະເມີດຂອງນາຍຈ້າງທີ່ໃຊ້ພວກມັນເປັນຂ້າທາດ. ເພາະວ່າແຮງງານເພດຍິງເຫຼົ່ານີ້ຕ້ອງເຮັດວຽກ ໜັກ 16-17 ຊົ່ວໂມງຕໍ່ມື້ໂດຍບໍ່ມີວັນພັກ. ໂດຍບໍ່ມີການປະກັນໄພແຮງງານໃດໆ ດ້ວຍເຫດນີ້, ຄວາມບໍ່ເປັນລະບຽບແລະອັດຕາການຕາຍກໍ່ຕິດຕາມມາໃນເວລາສັ້ນໆ. ແຕ່ວ່າພຽງແຕ່ໄດ້ຮັບຄ່າແຮງງານ ໜ້ອຍ ໜຶ່ງ ເທົ່ານັ້ນ ແລະຖ້າຖືພາກໍ່ຈະຖືກຍິງອອກ ຄວາມວຸ້ນວາຍເຮັດໃຫ້ນາງ Clara Setkin ນັກການເມືອງສັງຄົມນິຍົມຍິງສັງຄົມເຢຍລະມັນ. ຕັດສິນໃຈປຸກລະດົມແຮງງານເພດຍິງດ້ວຍການນັດຢຸດງານໃນວັນທີ 8 ມີນາ 1907, ແລະຮຽກຮ້ອງໃຫ້ນາຍຈ້າງຫຼຸດຜ່ອນຊົ່ວໂມງເຮັດວຽກໃຫ້ 8 ຊົ່ວໂມງຕໍ່ມື້ແລະປັບປຸງສະຫວັດດີການທັງ ໝົດ. ແລະເຖິງຢ່າງໃດກໍ່ຕາມ, ຍັງໃຫ້ສິດແກ່ແມ່ຍິງໃນການເລືອກຕັ້ງເຊັ່ນດຽວກັນ, ເຖິງວ່າຈະມີການຮຽກຮ້ອງນີ້ກໍ່ຕາມ ຈະບໍ່ປະສົບຜົນ ສຳ ເລັດ ເພາະວ່າ ກຳ ມະກອນແມ່ຍິງຫຼາຍຮ້ອຍຄົນຖືກຈັບ. ແຕ່ມັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ແມ່ຍິງໃນທົ່ວໂລກສະ ໜັບ ສະ ໜູນ ການກະ ທຳ ຂອງ Clara Sethkin ແລະມັນໄດ້ສ້າງແຮງບັນດານໃຈໃຫ້ແມ່ຍິງທົ່ວໂລກມີຄວາມຮູ້ກ່ຽວກັບສິດທິຂອງເຂົາເຈົ້າຫຼາຍຂື້ນ. ຕໍ່ມາໃນວັນທີ 8 ມີນາ 1908 (BE 1908) ມີ ກຳ ມະກອນແມ່ຍິງຫຼາຍກວ່າ 15,000 ຄົນໄດ້ເດີນຂະບວນຂ້າມນະຄອນນິວຢອກ. ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ຢຸດຕິການໃຊ້ແຮງງານເດັກ ດ້ວຍ ຄຳ ຂວັນໂຄສະນາວ່າ "ເຂົ້າຈີ່ແລະດອກກຸຫລາບ", ຊຶ່ງຫມາຍຄວາມວ່າຈະໄດ້ຮັບອາຫານພຽງພໍໃນເວລາດຽວກັນ. ດ້ວຍຄຸນະພາບຊີວິດທີ່ດີ ມາຮອດວັນທີ 8 ມີນາ 1910 (1910), ຄວາມພະຍາຍາມຂອງແມ່ຍິງທີ່ເຮັດວຽກໄດ້ປະສົບຜົນ ສຳ ເລັດ. ເມື່ອຜູ້ຕາງ ໜ້າ ແມ່ຍິງຈາກ 17 ປະເທດເຂົ້າຮ່ວມກອງປະຊຸມສະຫະພັນແມ່ຍິງສັງຄົມນິຍົມຄັ້ງທີ 2 ທີ່ເມືອງ Copenhagen. ເດນມາກ ໃນກອງປະຊຸມໄດ້ປະກາດ ຄຳ ຮ້ອງຂໍຂອງແຮງງານຍິງໃນລະບົບທີສາມ, 8 ຊົ່ວໂມງຕໍ່ມື້ເພື່ອຫຼຸດຜ່ອນເວລາເຮັດວຽກໃຫ້ 8 ຊົ່ວໂມງຕໍ່ມື້, 8 ຊົ່ວໂມງເພື່ອສຶກສາແລະຮຽນຮູ້ທີ່ຈະພັດທະນາຄວາມສາມາດຂອງຕົນເອງແລະ 8 ຊົ່ວໂມງເພື່ອພັກຜ່ອນ. ພ້ອມດຽວກັນນັ້ນ, ຄ່າແຮງງານຂອງ ກຳ ມະກອນເພດຍິງໄດ້ຖືກດັດປັບໃຫ້ເທົ່າກັບແຮງງານເພດຊາຍ ແລະຍັງມີການປົກປ້ອງເພື່ອສະຫວັດດີການຂອງແມ່ຍິງແລະແຮງງານເດັກ. ມັນຍັງໄດ້ຮັບຮອງ ຄຳ ສະ ເໜີ ຂອງ Clara Sethkin ໂດຍການແຕ່ງຕັ້ງວັນທີ 8 ມີນາຂອງທຸກໆປີເປັນວັນແມ່ຍິງສາກົນ.

ອ້າງອິງ: http://womenwatch.unwomen.org/international-womens-day-history

ຊົມເຊີຍ ວັນຍຶດອຳນາດວັນທີ່ວັນທີ່23.ສິງຫາ 1945-1975

ໃນປະຫວັດສາດຍຸກໃໝ່ແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ຂອງປະຊາຊົນລາວເຮົາພາຍໃຕ້ການນຳພາຂອງພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ ໄດ້ມີການຍຶດອຳນາດຈາກສັດຕູ ແລະ ລູກແຫຼ່ງຕີນມືຂອງພວກຈັກກະພັດລ່າເມືອງຂຶ້ນເຖິງ 2 ຄັ້ງຄື:

ຄັ້ງທີໜຶ່ງວັນທີ 23 ສິງຫາ 1945 ແລະ

ຄັ້ງທີສອງວັນທີ 23 ສິງຫາ 1975.ວັນທີ 23 ສິງຫາ ປີ 1945 ແລະ ປີ 1975 ແມ່ນເຫດການສໍາຄັນທາງປະຫວັດສາດຂອງຊາດລາວເຮົາ ທີ່ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນມານະຈິດ ແລະ ມູນເຊື້ອແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ພິລະອາດຫານຂອງຄົນລາວທຸກເຜົ່າ, ທຸກຊັ້ນຄົນທີ່ຮັກຊາດ ຮັກບ້ານເກີດເມືອງນອນ ພາຍໃຕ້ການນຳພາອັນສະຫຼາດສ່ອງໃສ ຂອງພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ ເພື່ອຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງຊາດ ແລະ ອິດສະຫຼະພາບຂອງຕົນດ້ວຍຈິດໃຈ “ຍອມຕາຍດີກວ່າຍອມເປັນຂ້ອຍຂ້າຕ່າງຊາດ”ວັນທີ 23 ສິງຫາ ແມ່ນວັນແຫ່ງມະຫາສາມັກຄີ, ແມ່ນວັນແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ທີ່ອາດຫານຊານໄຊຂອງປະຊາຊົນລາວ. ການຍຶດອຳນາດໃນວັນທີ 23 ສິງຫາ 1945 ແມ່ນເຫດການສໍາຄັນທາງປະຫວັດສາດແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ຕ້ານລັດທິລ່າເມືອງຂຶ້ນແບບເກົ່າ.

ພ້ອມກັນນັ້ນ, ກໍ່ແມ່ນການກຳແໜ້ນກາລະໂອກາດອັນອຳນວຍທີ່ເກີດຂຶ້ນຈາກສະພາບແວດລ້ອມສາກົນເພື່ອຍາດເອົາໄຊຊະນະ ແລະ ຍຶດອຳນາດມາມືປະຊາຊົນກໍ່ຄືກຳລັງປະຕິວັດ ເຊິ່ງທ່ານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ໄດ້ຕີລາຄາວ່າ: “ນີ້ເປັນເທື່ອທໍາອິດ ທີ່ປະຊາຊົນເຮົາໄດ້ກາຍເປັນເຈົ້າຂອງປະເທດຊາດ ແລະ ຊາຕາກຳຂອງຕົນເອງພາຍຫຼັງ 100 ກວ່າປີ ທີ່ມີຊີວິດຢູ່ພາຍໃຕ້ແອກແຫ່ງການເປັນຂ້ອຍຂ້າ ແລະ ປະເທດຊາດຖືກຕັດແບ່ງ”.

 

ໄຊຊະນະດັ່ງກ່າວນັ້ນໄດ້ເປີດສາກໃຫ້ແກ່ສັງກາດໃໝ່ ເປັນສັງກາດທີ່ປະຊາຊົນເຮົາໄດ້ຮັບການປຸກລະດົມ ແລະ ຕື່ນຕົວເຂົ້າຮ່ວມການຕໍ່ຕ້ານເອົາເປັນເອົາຕາຍກັບສັດຕູເພື່ອກອບກູ້ປະເທດຊາດບ້ານເມືອງ. ເຖິງວ່າການຍຶດອຳນາດໃນວັນທີ 23 ສິງຫາ 1945 ບໍ່ໄດ້ນໍາໄປສູ່ການສ້າງຕັ້ງອໍານາດການປົກຄອງໃໝ່ຂອງປະຊາຊົນຂື້ນກໍ່ຕາມ, ແຕ່ກໍ່ໄດ້ຖືກຈາລຶກໄວ້ໃນໜ້າປະຫວັດສາດອັນສະຫງ່າລາສີຂອງຊາດລາວເຮົາຕະຫຼອດໄປ.ພາຍຫຼັງການຍຶດອຳນາດໃນວັນທີ 23 ສິງຫາ 1945 ໄດ້ບໍ່ພໍເທົ່າໃດມື້ພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນຝຣັ່ງກໍ່ໄດ້ເພີ່ມກຳລັງຕ່າວໂຈມຕີ ແລະ ກັບຄືນມາຍຶດຄອງປະເທດເຮົາເປັນຫົວເມືອງຂື້ນອີກເທື່ອໃໝ່. ຈາກນັ້ນມາປະຊາຊົນລາວຈຳຕ້ອງໄດ້ດຳເນີນການຕໍ່ສູ້ຢ່າງລະອິດລະອ້ຽວຂ້ຽວຂາດ, ຍືດເຍື້ອຍາວນານ ແລະ ມີໄຊຍິ່ງໃຫຍ່ພາຍໃຕ້ການນຳພາຂອງພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ ຕ້ານກັບລັດທິລ່າເມືອງຂື້ນແບບເກົ່າ, ແບບໃ9ໝ່ ແລະ ອິດທິກຳລັງປະຕິການທີ່ເປັນຕີນມືຂອງພວກເຂົາ.

 

ເມື່ອພາກໃຕ້ຫວຽດນາມໄດ້ຮັບການປົດປ່ອຍ, ປະເທດຫວຽດນາມໄດ້ທ້ອນໂຮມເປັນເອກະພາບກ້າວສູ່ສັງກາດໃໝ່ແຫ່ງການສ້າງສາສັງຄົມນິຍົມໃນລະດູບານໃໝ່ປີ 1975, ໂດຍກຳແໜ້ນກາລະໂອກາດພັນປີມີເທື່ອໜຶ່ງພັກເຮົາໄດ້ປະຕິບັດຍຸດທະສາດ 3 ບາດຄ້ອນ ດໍາເນີນການຍຶດອຳນາດໂດຍສັນຕິວິທີແບບ “ບົວບໍ່ໃຫ້ຊໍ້າ ນໍ້າບໍ່ໃຫ້ຂຸ້ນ, ແຕ່ຈັບປາໄດ້ທັງໝົດ”, ພາຍຫຼັງທີ່ປະຊາຊົນຢູ່ແຂວງຕ່າງໆໃນຂອບເຂດທົ່ວປະເທດໄດ້ລຸກຮື້ຂຶ້ນຍຶດອຳນາດ ແລະ ປະກາດສ້າງຕັ້ງອຳນາດການປົກຄອງປະຕິວັດຂຶ້ນຢ່າງເປັນທາງການທີ່ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ.

ການຍຶດອຳນາດຢູ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ແມ່ນການຍຶດເອົາສູນກາງການປົກຄອງ ແລະ ສູນກາງບັນຊາຂອງອຳນາດການປົກຄອງລາຊະອານາຈັກ, ເຮັດໃຫ້ກົນໄກ ແລະ ກົງຈັກແຫ່ງສິດອຳນາດຂອງລະບອບສັກດີນາ – ເຄິ່ງຫົວເມືອງຂື້ນຖືກທັບມ້າງ ແລະ ສິ້ນສຸດລົງຢ່າງສິ້ນເຊີງ.

 

ວັນທີ 23 ສິງຫາ 1975 ໄດ້ເປັນເຫດການສໍາຄັນທາງປະຫວັດສາດ ແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ມີໄຊຂອງປະຊາຊົນລາວພາຍໃຕ້ການນຳພາຂອງພັກ, ມັນແມ່ນວັນແຫ່ງມະຫາສາມັກຄີ, ແມ່ນວັນແຫ່ງມະນະຈິດປະຕິວັດຂອງຊາວນະຄອນຫຼວງ ທີ່ໄດ້ກາຍເປັນກຳລັງແຮງຊະນະເລີດເໜືອອິດທິກຳລັງປະຕິການລູກແຫຼ້ງຕີນມືຂອງພວກຈັກກະພັດລ່າເມືອງຂຶ້ນ.

ວັນຍຶດອຳນາດ 23 ສິງຫາ 1975 ໄດ້ສ້າງເງື່ອນໄຂອໍານວຍ ໃຫ້ແກ່ການດຳເນີນກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຜູ້ແທນທົ່ວປະເທດຄັ້ງປະຫວັດສາດປະກາດລົບລ້າງລະບອບສັກດີນາ – ລ່າເມືອງຂຶ້ນ, ສະຖາປະນາ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ຂຶ້ນຢ່າງເປັນທາງການໃນວັນທີ 2 ທັນວາ 1975.

 

ສະນັ້ນ, ຈຶ່ງເວົ້າໄດ້ວ່າວັນຍຶດອຳນາດ 23 ສິງຫາ 1975 ແມ່ນວັນແຫ່ງການເສີມຂະຫຍາຍມູນເຊື້ອສາມັກຕີຕໍ່ສູ້ພິລະອາດຫານຂອງຊາດລາວ – ຄົນລາວວິລະຊົນ, ແມ່ນວັນແຫ່ງການເຊີດຊູມານະຈິດປະຕິວັດ ແລະ ນ້ຳໃຈຮັກຊາດອັນສູງສົ່ງຂອງຄົນລາວເພື່ອສ້າງຜົນງານ ແລະ ຍາດເອົາໄຊຊະນະໃໝ່ໃຫຍ່ຫຼວງກວ່າເກົ່າ.

65ປີ ວັນສ້າງຕັ້ງສະຫະພັນແມ່ຍິງລາວ

 ວັນສ້າງຕັ້ງສະຫະພັນແມ່ຍິງລາວ

ເພື່ອທົບທວນຫວນຄືນມູນເຊື້ອປະຫວັດສາດການກໍາເນີດ, ເຕີບໃຫຍ່ຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ຜົນງານການເຄື່ອນໄຫວຂອງອົງການຈັດຕັ້ງ ສະຫະພັນແມ່ຍິງລາວ (ສຍລ) ກໍຄືແມ່ຍິງລາວບັນດາເຜົ່າທີ່ໄດ້ອຸທິດຕົນ ເພື່ອພາລະກິດຕໍ່ສູ້ປົດປ່ອຍ ຊາດ, ປົກປັກຮັກສາ ແລະ ສ້າງສາພັດທະນາ ປະເທດຊາດ ກໍຄືພາລະກິດພັດທະນາແມ່ຍິງ ຕະຫຼອດໄລຍະເວລາ 65 ປີ (ວັນທີ 20 ກໍລະກົດ 1955-20 ກໍລະກົດ 2020),

ຕະຫຼອດໄລຍະແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ກູ້ຊາດ ແມ່ຍິງລາວບັນດາເຜົ່າກໍຄືສະຫະພັນແມ່ຍິງລາວ ໄດ້ປະກອບສ່ວນໃນການຂົນຂວາຍຂະບວນການ ແມ່ຍິງທົ່ວປະເທດ, ເຮັດໜ້າທີ່ໃນການລ້ຽງດູ, ເບິ່ງແຍງ, ຊຸກເຊື່ອງ, ຕິດຕໍ່, ສົ່ງຂ່າວພະນັກງານ, ທະຫານປະຕິວັດທີ່ຢູ່ແນວໜ້າ ແລະ ເຂດຄວບ ຄຸມຂອງສັດຕູດ້ວຍຫຼາຍຮູບແບບ ແລະ ຫຼາຍວິທີການ; ລໍາລຽງສະບຽງອາຫານ, ອາວຸດ, ເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມໃຫ້ພະນັກງານ, ນັກຮົບຢູ່ແນວໜ້າ; ປຸກລະ ດົມຂົນຂວາຍຊາວໜຸ່ມ, ລູກຫຼານອອກຮັບໃຊ້ປະ ເທດຊາດ, ປຸກລະດົມຂະບວນການຂອງແມ່ຍິງປະຕິບັດວຽກງານແນວຫຼັງ, ເພີ່ມ ພູນຜະລິດ ຜົນຫາລ້ຽງກຸ້ມຕົນເອງ, ປະຢັດ ເຂົ້າປາອາຫານເພື່ອສົ່ງໄປແນວໜ້າ, ພ້ອມທັງເຄື່ອນໄຫວປະຕິບັດໜ້າທີ່ສູ້ຮົບຢ່າງອົງອາດກ້າຫານ, ເຂົ້າຮ່ວມເປັນ ກຳລັງແຮງສຳຄັນໃນທຸກຂົງເຂດວຽກງານທາງດ້ານການເມືອງ, ເສດຖະກິດ, ວັດທະນະ ທຳ-ສັງຄົມ ແລະ ປະຕິບັດວຽກງານອື່ນ ດ້ວຍຄວາມຮັບ ຜິດຊອບສູງ ພ້ອມທັງຄຽງບ່າຄຽງໄຫຼ່ກັບເພດຊາຍໃນການຕໍ່ສູ້ກັບສັດຕູ ຕີເອົາຊະນະຈັກກະພັດຜູ້ຮຸກຮານ ນັບເປັນເວລາຫຼາຍສິບປີ ມີແມ່ຍິງໄດ້ເປັນ ວິລະຊົນແຫ່ງຊາດ ຈຳນວນ 22 ທ່ານ  ແລະ ເປັນນັກຮົບແຂ່ງຂັນທົ່ວປະເທດ ຈຳ ນວນ 24 ທ່ານ ການອຸທິດອັນໃຫຍ່ຫຼວງຂອງແມ່ຍິງບັນດາເຜົ່າ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ກຳລັງປະຕິວັດນັບມື້ນັບເຕີບໃຫຍ່ເຂັ້ມແຂງ ເປັນການປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການສະຖາປະນາ ສປປ ລາວ ໃນວັນທີ 2 ທັນວາ 1975.

            ນັບແຕ່ປີ 1976 ເປັນຕົ້ນມາ, ເພື່ອ ສືບຕໍ່ປະຕິບັດສອງໜ້າທີ່ຍຸດທະສາດແຫ່ງການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ສ້າງສາພັດທະ ນາປະເທດຊາດ, ສຍລ ໄດ້ປະກອບສ່ວນຢ່າງຕັ້ງໜ້າໃນການປະຕິບັດໜ້າທີ່ການ ເມືອງທີ່ຖືກມອບໝາຍໃນແຕ່ລະໄລຍະ, ເວົ້າສະເພາະ ນັບແຕ່ປີ 1984 ໄດ້ຜັນ ຂະຫຍາຍມະຕິກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຜູ້ແທນແມ່ຍິງແຕ່ລະຄັ້ງ (ແຕ່ຄັ້ງທີ I-X) ມາເປັນ ແຜນງານ, ໂຄງການ, ກິດຈະກໍາອັນລະ ອຽດຂອງຕົນ ພ້ອມທັງ ເຜີຍແຜ່ ແລະ ຈັດຕັ້ງປະຕິບັດຕົວຈິງໃນຂັ້ນຂອງຕົນຢ່າງເປັນຂະບວນການກວ້າງຂວາງ, ໄດ້ນຳພາປັບປຸງກົງຈັກການຈັດຕັ້ງພາຍໃນ ສສຍລ,  ພາລະ ບົດບາດ ແລະ ການເຄື່ອນໄຫວຂອງ ຄະນະ ສຍ ຂັ້ນແຂວງ, ກະຊວງ, ອົງການ, ນະຄອນຫຼວງ ແລະ ທ້ອງຖິ່ນໃຫ້ມີຄວາມໜັກແໜ້ນເຂັ້ມແຂງ. ສຍລ ໄດ້ສືບຕໍ່ປະຕິບັດພາລະບົດບາດເຕົ້າໂຮມຄວາມສາມັກຄີ, ປຸກລະດົມຊຸກຍູ້ແມ່ຍິງລາວເຂົ້າຮ່ວມປະຕິບັດສອງໜ້າທີ່ຍຸດທະສາດ, ການປະຕິ ບັດຄວາມສະເໝີພາບລະຫວ່າງ ຍິງ-ຊາຍ, ການເຮັດໜ້າທີ່ປົກປ້ອງສິດຜົນປະໂຫຍດຂອງແມ່ຍິງ ແລະ ເດັກນ້ອຍ ການປົກປັກຮັກສາວັດທະນະທຳ, ເປັນເຈົ້າການປະຕິບັດແຜນພັດທະນາແມ່ຍິງລາວ, ພ້ອມກັນນຳພາຂະບວນການແມ່ຍິງ ລາວບັນດາເຜົ່າປະຕິບັດຄຳຂວັນ, ຂໍ້ແຂ່ງ ຂັນຂອງສະຫະພັນ ແມ່ຍິງລາວ ຕິດພັນ ກັບການແຂ່ງຂັນຮັກຊາດ ແລະ ພັດທະ ນາ, ການຈັດຕັ້ງປະຕິບັດແນວທາງນະໂຍ ບາຍຂອງພັກ-ລັດແຕ່ລະໄລຍະ.

Cr:http://laowomenunion.org.la

ประวัติความเป็นมาของชาวไทยอีสาน

ประวัติความเป็นมาของชาวไทยอีสาน

ประวัติความเป็นมาของชาวไทยอีสาน
๑. ชุมชนอีสานสมัยก่อนประวัติศาสตร์
จากหลักฐานทางโบราณคดีที่พบในบริเวณแอ่งสกลนคร (บริเวณลุ่มน้ำสงคราม จังหวัด
อุดรธานี และสกลนคร) และแอ่งโคราช (จากเทือกเขาภูกระดึง เทือกเขาภูพานลงมาจนถึง
บริเวณลุ่มน้ำมูล น้ำชี) พบว่ามีชุมชนโบราณในภาคอีสานเมื่อราว ๕,๐๐๐ ปีมาแล้ว บริเวณแอ่ง
สกลนครมีหลักฐานว่าเป็นชุมชนขนาดใหญ่ก่อนแหล่งอื่น มีความเจริญทางด้านเทคโนโลยีในการ
ทำเครื่องมือเครื่องใช้ในชิวิตประจำวัน เช่น ภาชนะดินเผา เครื่องมือสำริด เครื่องประดับลูกปัด
เป็นต้น ที่เรียกกันว่า วัฒนธรรมบ้านเชียง ส่วนบริเวณแอ่งโคราช ก็ปรากฏชุมชนโบราณ
เช่นเดียวกัน ปรากฏหลักฐานเช่น ภาพเขียนสีแดงที่ผาแต้ม จังหวัดอุบลราชธานี เป็นต้น (ธวัช
ปุณโณทก. ๒๕๔๔ ก : ๑-๕)





๒. ชุมชนอีสานสมัยประวัติศาสตร์
ในการพิจารณาจำแนกยุคสมัยประวัติศาสตร์และยุคก่อนประวัติศาสตร์นั้น โดยทั่วไป
จะยึดเกณฑ์การมีตัวอักษรใช้ในสังคมนั้นๆ (ธวัช ปุณโณทก. ๒๕๔๔ ก : ๕) แต่ในกรณีภาค
อีสานนี้ มีปัญหาค่อนข้างมาก เนื่องจากพบว่า มีการใช้ตัวอักษรหลายรูปแบบ กล่าวคือ ในยุค
แรกๆ มีการใช้อักษรปัลลวะ (อักษรคฤนท์ หรือ อักษรอินเดียใต้) เขียนภาษาสันสกฤตและ
ภาษาขอม ส่วนในยุคสุดท้าย ใช้อักษรตัวธรรมและอักษรไทยน้อย บันทึกภาษาไทยอีสาน
(ภาษาไทย-ลาว)

ปัญหาสำคัญคือ นักประวัติศาสตร์และนักโบราณคดี ไม่อาจจะชี้ชัดได้ว่า กลุ่มชนที่
สร้างศิลาจารึก (อักษรปัลลวะ อักษรขอมโบราณ) ในยุคต้นๆ นั้น เป็นชนชาติไทยที่สืบ
เผ่าพันธุ์และวัฒนธรรมที่ต่อเนื่องมาเป็นกลุ่มไทยลาวในปัจจุบันหรือไม่
อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาจากหลักฐานที่ปรากฏ โดยไม่คำนึงว่าเป็นของใคร อาจ
แบ่งเป็น ๓ ยุค ดังนี้

๑. ยุคร่วมทวารวดี (พุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๖)
จากการศึกษาศิลาจารึกที่พบในภาคอีสานในยุคนี้ เป็นเรื่องที่เกี่ยวเนื่องทางพุทธ
ศาสนา ส่วนใหญ่จารึกด้วยอักษรปัลลวะ เป็นภาษาสันสกฤต เชื่อว่าได้รับอิทธิพลจากอินเดีย
เช่น ใบเสมาหินทรายแดงที่เมืองฟ้าแดดสูงยาง จังหวัดกาฬสินธุ์ และวัดกุดโง้ง จังหวัดชัยภูมิ
เป็นต้น
๒. ยุคอิทธิพลขอมสมัยพระนคร (พุทธศตวรรษที่ ๑๖-๑๘)
อาณาจักรขอมสมัยพระนครได้เจริญรุ่งเรืองถึงขีดสุดและสามารถแผ่อิทธิพลอย่าง
กว้างขวางนั้น น่าจะเริ่มในสมัยพระเจ้าสุริยวรมันที่ ๑ (พ.ศ. ๑๕๔๓-๑๕๙๓) ได้เข้า
ครอบครองภาคอีสาน รวมทั้งภาคกลางลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาด้วย จนถึงสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่
๗ (พ.ศ. ๑๗๒๔-๑๗๖๒) ขอมได้สร้างอาณาจักรอย่างยิ่งใหญ่ ได้ระดมสร้างปราสาทหินอัน
เลื่องชื่อของขอม เช่นนครวัด (อังกอวัด) นครธม (บายน) ส่วนในภาคอีสานก็มีหลาย
ปราสาท ที่สำคัญ เช่น เขาพนมรุ้ง ปราสาทหินพิมาย เป็นต้น รูปแบบอักษรขอมโบราณที่พบ
ในศิลาจารึกต่างๆ พบว่าได้คลี่คลายมาจากอักษรอินเดีย (อักษรปัลลวะ) และค่อยวิวัฒนาการ
มาเป็นอักษรขอมบรรจงและขอมหวัด

๓. ยุควัฒนธรรมไทยลาว (พุทธศตวรรษที่ ๑๙-ปัจจุบัน)
หลังสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ ขอมเสื่อมอำนาจลง ชุมชนในภาคอีสานจึงน่าจะเป็น
กลุ่มเล็กๆ และไม่สืบทอดวัฒนธรรมขอมอีก (ธวัช ปุณโณทก. ๒๕๔๔ ก : ๑๒) เป็นการ
สิ้นสุดวัฒนธรรมขอมโบราณโดยสิ้นเชิง จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ไม่พบการก่อสร้างหรือ
จารึกใดๆ ในช่วง ๒๐๐-๓๐๐ ปีจากนั้นมา ขณะเดียวกัน ได้พบร่องรอยของกลุ่มชนที่มี
วัฒนธรรมแบบใหม่เข้ามาแทนที่ นั่นคือ จารึกวัดแดนเมือง จังหวัดหนองคาย (พ.ศ. ๒๐๗๓)
เป็นอักษรไทยน้อย จึงสันนิษฐานว่าเป็นวัฒนธรรมไทยลาว ซึ่งรวมตัวเป็นปึกแผ่นในสมัยพระ
เจ้าฟ้างุ้ม (พ.ศ. ๑๘๙๖) เป็นต้นมา

วัฒนธรรมไทยลาว เริ่มก่อตัวมั่นคงอยู่บริเวณลุ่มแม่น้ำโขง เช่น เมืองปากห้วยหลวง
(อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย) เมืองโคตรบูรณ์ (อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม)
รวมทั้งเมืองหนองหาน (จังหวัดสกลนคร) และค่อยกระจายมาสู่ที่ราบสูงตอนกลาง

๓. การจัดตั้งชุมชนกลุ่มวัฒนธรรมไทยลาว ในแอ่งสกลนคร
ในราวพุทธศตวรรษที่๑๙ มีกลุ่มชนรวมกันเป็นนครรัฐที่บริเวณลุ่มน้ำโขงตอนเหนือ
และลุ่มแม่น้ำอู (เมืองแถนและเมืองเชียงคงเชียงทอง) มีความรุ่งเรืองเป็นที่รู้จักของสุโขทัย
เพราะปรากฏหลักฐานในศิลาจารึกหลักที่๑ ของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช กล่าวว่า
"...ทั้งมากาวลาวและไทยเมืองใต้หล้าฟ้าฏ...ไทชาวของชาวอูมาออก..." หรือ "...เท่าฝั่ง
ของ เถิงเวียงจันเวียงคำเป็นที่แล้ว..." หรือ "...พ้นฝั่งของเมืองชวาเป็นที่แล้ว..."
(กรมศิลปากร. ๒๕๒๖ : ๕๒-๕๙) แสดงให้เห็นว่าชาวเมืองสุโขทัยรู้จักชุมชนทางลุ่มแม่น้ำโขง
เป็นอย่างดี หลังจากนั้น ในจารึกสมัยพระเจ้าลิไท ได้กล่าวถึงอาณาจักรนี้ว่า
"...(เขตเมืองสุโขทัย)...เบื้องตะวันออก...เถิงแดนพระญาฟ้าง้อม..." (งุ้ม)

สมัยพระเจ้าฟ้างุ้ม (พ.ศ. ๑๘๙๖-๑๙๑๖) มีการขยายอาณาเขตของอาณาจักรล้านช้าง
อย่างกว้างขวาง และเจริญรุ่งเรืองถึงขีดสุดในเวลาต่อมาคือรัชสมัยพระเจ้าสามแสนไทย (พ.ศ.
๑๙๑๖-๑๙๕๙) โดยในระยะแรกได้แพร่กระจายชุมชนในบริเวณแอ่งสกลนคร เฉพาะบริเวณลุ่ม
แม่น้ำโขง มีขอบเขตตั้งแต่จังหวัดเลย (เมืองหล่ม เมืองเลย ปากเหือง เชียงคาน ด่านซ้าย)
จังหวัดหนองคาย (เมืองเวียงคุก เมืองปากห้วยหลวง) จังหวัดอุดรธานี บริเวณอำเภอบ้านผือ
จนถึง ตำบลหนองบัวลำภู จังหวัดสกลนครและนครพนม (เมืองโคตรบอง) พงศาวดารลาวมัก
กล่าวถึงหัวเมืองที่อยู่ริมฝั่งแม่น้ำโขงมาตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนต้น ส่วนพงศาวดารไทยได้
กล่าวถึงหัวเมืองสำคัญของล้านช้างเท่านั้น ในการติดต่อกันคงใช้เส้นทางผ่านเมืองนครไทย
(จังหวัดพิษณุโลก) ไปสู่เมืองด่านซ้าย ลงเรือไปตามลำน้ำเหือง ออกสู่แม่น้ำโขง ไม่พบ
หลักฐานใดๆ ที่ชี้ให้เห็นว่า อยุธยาได้รู้จักเส้นทางผ่านทางช่องดงพระยาไฟ และดงพระยากลาง
ก่อนสมัยสมเด็จพระนารายณ์ (ธวัช ปุณโณทก. ๒๕๔๔ ก : ๑๖) ทั้งๆ ที่หัวเมืองพิมาย เมือง
พนมรุ้ง เคยเป็นชุมชนที่รุ่งเรืองในสมัยขอมพระนคร อันน่าเชื่อได้ว่าชุมชนดังกล่าวคงลด
ความสำคัญลงไปมาก ดังนั้น ทั้งพงศาวดารไทยและลาวจึงไม่ได้กล่าวถึงหัวเมืองในดินแดนที่
ราบสูงแอ่งโคราชในสมัยอยุธยาตอนต้น

๔. การขยายวัฒนธรรมไทยลาวเข้าสู่ดินแดนแอ่งโคราช
ดินแดนในเขตแอ่งโคราชในสมัยสุโขทัยและอยุธยาตอนต้น เป็นชุมชนที่มีความสำคัญ
น้อย ดังที่หม่อมอมรวงศ์วิจิตร (ม.ร.ว. ปฐม คเนจร) เขียนว่า
"พื้นที่ในมณฑลลาวกาวนี้ เมื่อก่อนจุลศักราช ๑๐๐๐ (พ.ศ. ๒๑๘๑) ก็เป็นทำเลป่าดง
เป็นที่อาศัยของคนป่าซึ่งสืบเชื้อสายมาแต่ขอม ต่อมาเรียกกันว่าพวกข่า ส่วย กวย (หรือ
กุย)..." (หม่อมอมรวิจิตร. ๒๕๐๔ : ๒๑) แสดงว่า ช่วงนั้นยังไม่มีคนไทยลาวเข้ามาอยู่
บริเวณนี้
ทางตอนใต้ลุ่มแม่น้ำโขง มีชุมชนขนาดใหญ่ของพวกข่า เรียกว่านครจำปาศักดิ์ มี
หัวหน้าปกครองเป็นเอกราช (นางแพง นางเพา) ซึ่งเดิมนับถือผีสาง ได้รับวัฒนธรรมไทยลาว
สมัยพระครูโพนเสม็ด หรือโพนสะเม็ก (พระครูขี้หอม) (ธิดา สาระยา. ๒๕๓๖ : ๑๑๘) พร้อม
ด้วยเจ้าหน่อกษัตริย์ ได้พาพรรคพวกอพยพจากล้านช้าง (เวียงจันทน์) ลงไปทางใต้ เมื่อ พ.ศ.
๒๒๓๑ เข้าไปเผยแผ่พุทธศาสนา เป็นที่เคารพของชาวจำปาศักดิ์ และต่อมา เจ้าหน่อกษัตริย์ได้
ปกครองนครจำปาศักดิ์ ได้พระนามว่า "เจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร" ซึ่งนครจำปาศักดิ์นี้
กลายเป็นศูนย์กลางวัฒนธรรมไทยลาวแห่งหนึ่ง
ในการขยายวัฒนธรรมไทยลาวเข้าสู่แอ่งโคราช มี๔ กลุ่มใหญ่ๆ คือ

๑. กลุ่มเจ้าแก้วหรือ จารย์แก้ว เมื่อ พ.ศ. ๒๒๕๖ เจ้าสร้อยศรีสมุทรฯ แห่งนคร
จำปาศักดิ์ ได้ส่งเจ้าแก้ว เชื้อสายเจ้าเมืองเวียงจันทน์ ไปปกครองเมืองท่ง หรือเมืองสุวรรณภูมิ
ได้ขยายชุมชนเป็นเมืองร้อยเอ็ดและมหาสารคามในเวลาต่อมา (พ.ศ. ๒๓๑๘)

๒. กลุ่มพระวอพระตา ได้แยกจากเวียงจันทน์ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๐ สมัยพระเจ้าสิริบุญ
สาร มาตั้งเมืองที่หนองบัวลุ่มภู ตั้งชื่อเมืองว่า "นครเขื่อนขันกาบแก้วบัวบาน" (กลุ่มนี้เองที่ทำ
ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในประวัติศาสตร์ไทยลาว) ต่อมา เวียงจันทน์ยกทัพมาตี รบกัน
อยู่ ๒-๓ ปี พระตาเสียชีวิต พระวอเห็นท่าสู้ไม่ได้ จึงอพยพลงมารวมกลุ่มกับนครจำปาศักดิ์
สมัยเจ้าไชยกุมาร ได้ตั้งมั่นที่บ้านดู่ บ้านแก แขวงปากเซ อีก ๓-๔ ปี ต่อมา มีเหตุขัดใจกับเจ้า
ไชยกุมาร จึงอพยพมาตั้งเมืองที่ ดอนมดแดง และห้วยแจระแม เห็นว่าเมืองจำปาศักดิ์คงให้ความ
คุ้มครองไม่ได้จึงมีใบบอกไปยังเมืองนครราชสีมาขอขึ้นกับกรุงธนบุรี

ทัพเวียงจันทน์ยกมาตีอีก พระวอมีใบบอกไปยังนครราชสีมา ขอกำลังมาช่วย ใน
การรบครั้งนั้น พระวอถูกประหารชีวิต (พ.ศ. ๒๓๑๙) พวกที่เหลือมีท้าวคำผงเป็นหัวหน้า ท้าว
ทิดพรม ท้าวก่ำ รวมตัวกันไปตั้งมั่นที่บ้านดู่ บ้านแก ต่อมาในปี ๒๓๒๑ สมเด็จพระเจ้ากรุง
ธนบุรีโปรดให้สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก (สมัยดำรงตำแหน่งเจ้าพระยาจักรี) และ


เจ้าพระยาสุรสีห์ (น้องชาย) ยกทัพไปตีจำปาศักดิ์และเวียงจันทน์ ได้ทั้งสองเมือง และได้อัญเชิญ
พระแก้วมรกตมาไว้ที่ธนบุรีด้วย เป็นครั้งแรกที่ราชธานีได้เข้าครอบครองพื้นที่ภาคอีสาน (รวมถึง
ล้านช้างด้วย) ตำนานเมืองอุบลยังกล่าวต่อไปอีกว่า หลังจากนั้น ท้าวคำผงได้รับการแต่งตั้งเป็น
พระประทุมสุรราชภักดี ขึ้นกับนครจำปาศักดิ์ (พ.ศ. ๒๓๒๓) ต่อมาได้ย้ายเมืองไปตั้งที่ดอนมด
แดง เห็นว่าที่ไม่เหมาะสม จึงย้ายไปที่ ดงอู่ผึ้ง (ตัวเมืองอุบลราชธานีในปัจจุบัน) ในปี ๒๓๓๕
สมัยรัชกาลที่ ๑ ท้าวคำผงได้รับแต่งตั้งเป็นพระประทุมวรราชสุริยวงศ์ ครองเมืองอุบลเป็นคน
แรก ตั้งชื่อเมือง "อุบลราชธานี ศรีวนาลัย ประเทศราช" (สภาวัฒนธรรมจังหวัดอุบลราชธานี.
๒๕๔๐ : ๑๐)

๓. กลุ่มผ้าขาวสมพมิตร เป็นกลุ่มใหญ่อีกกลุ่มหนึ่ง ในพงศาวดารกล่าวว่า อพยพ
จากเมืองผ้าขาว ศรีสัตนาคนหุต เข้ามาตั้งอยู่ที่บ้านแก่งส้มโฮง (แก่งสำโรง) ในราว พ.ศ.
๒๓๑๐ ขออยู่ใต้บังคับกรุงธนบุรี ท้าวสมพมิตร ได้รับแต่งตั้งเป็น พระยาชัยสุนทร เจ้าเมือง
กาฬสินธุ์
๔. กลุ่มท้าวแล อพยพมาจากเวียงจันทน์ ในสมัยรัชกาลที่ ๒ ตั้งหลักแหล่งที่บริเวณ
เทือกเขาดงพระยากลางและเทือกเขาเพชรบูรณ์ ได้รับแต่งตั้งเป็นพระยาภักดีชุมพล เจ้าเมือง
ชัยภูมิ
ส่วนบริเวณลุ่มน้ำมูล (ตอนใต้ของแอ่งโคราช) มีชนพื้นเมืองตั้งชุมชนอยู่ทั่วไป ที่เรียก
กันว่า "เขมรป่าดง" อยู่แถบจังหวัดศรีสะเกษ สุรินทร์ บุรีรัมย์

๕. การขยายอำนาจส่วนกลางเข้าสู่ภาคอีสาน
ในช่วงอยุธยาตอนต้นนั้น พงศาวดารไทย ไม่มีเรื่องราวเกี่ยวข้องกับที่ราบสูงภาคอีสาน
แต่ได้กล่าวถึงหัวเมืองริมฝั่งแม่น้ำโขง ว่าเป็นเมืองอิสระ มีกษัตริย์ปกครอง และมีหลักฐานว่า
อาณาจักรล้านช้างมีอำนาจเหนือฝั่งขวาแม่น้ำโขง เช่น เมืองโคตรบอง เป็นต้น ในสมัยพระ
นารายณ์มหาราช มีการพัฒนาเมืองโคราชและส่งข้าราชการชั้นผู้ใหญ่มาปกครอง มีเมืองขึ้น
เพียง ๕ เมือง คือ นครจันทึก (ปากช่องและสีคิ้ว) เมืองชัยภูมิ (น่าจะเป็นเมืองเก่า ก่อนท้าวแล
จะมาตั้งถิ่นฐาน) เมืองพิมาย เมืองแปะ (บุรีรัมย์) และเมืองนางรอง นอกนั้นไม่กล่าวถึง
สมัยพระเจ้าเอกทัศน์ (ก่อนเสียกรุงเล็กน้อย) ช้างพลายสำคัญตกมัน หนีมาทางภาค
อีสาน จึงได้ส่งขุนนางมาตามช้าง ได้รับการช่วยเหลือจากพวกส่วย หรือกุย จึงโปรดเกล้าฯ
แต่งตั้งให้เป็นขุนนาง ได้แก่ หลวงสุวรรณ (ตากะจะ) ครองเมืองขุขันธ์ หลวงเพชร์ (เชียงฆะ)
ครองเมืองสังขะ หลวงสุรินทรภักดี (เชียงปุ่ม) ครองเมืองคูปะทายสมัน (สุรินทร์) หลวงศรี
นครเตา (เชียงสี) ครองเมืองรัตนบุรี ทั้งหมดขึ้นกับเมืองพิมาย ในพงศาวดารกรุง
รัตนโกสินทร์เรียกว่า หัวเมืองเขมรป่าดง

ปลายสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรียึดได้จำปาศักดิ์และเวียงจันทน์ ภาคอีสานทั้งหมดจึงอยู่
ใต้การปกครองของไทยเป็นต้นมา ในฐานะหัวเมืองประเทศราช
สมัยต้นรัตนโกสินทร์ มีการขยายหัวเมืองมากขึ้น โดยแต่งตั้งให้ผู้ที่สามารถรวบรวม
สมัครพรรคพวก ไปตั้งเมืองใหม่ให้เป็นปึกแผ่นได้ ก็จะได้เป็นเจ้าเมืองนั้น จึงเกิดหัวเมืองใน
แอ่งโคราชเป็นจำนวนมาก (สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพและสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระนริศ
รานุวัติวงศ์. ๒๕๐๔ : ๒๔๕)

สมัยรัชกาลที่ ๓ เกิดสงครามยืดเยื้อกับญวน และเกิดกบฏเจ้าอนุวงศ์ หลังจากปราบ
กบฏเจ้าอนุวงศ์แล้ว จึงได้เกลี้ยกล่อมชาวบ้านจากฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงตอนบน ให้เข้ามาอยู่ฝั่งขวา
เพื่อตัดเสบียงพวกญวน เช่นจากเมืองมหาชัยกองแก้ว เมืองพิน เมืองนอง เมืองตะโพน
เมืองคำเกิด คำม่วน เป็นต้น ส่วนใหญ่มาอยู่แอ่งสกลนคร จึงปรากฏว่าในเขตจังหวัดสกลนคร
นครพนมปัจจุบัน มีหลายกลุ่มหลายภาษา เช่น ย้อ ผู้ไทย แสก เป็นต้น
สมัยรัชกาลที่ ๕ ฝรั่งเศสเริ่มล่าอาณานิคม ไทยต้องเสียดินแดนฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงและ
ดินแดนอื่นอีกมากมายให้ฝรั่งเศส (พ.ศ. ๒๔๓๑ - ๒๔๙๙) และได้ตกลงทำสนธิสัญญาแบ่ง
ประเทศโดยใช้แม่น้ำโขงเป็นเขตแดน ได้จัดการปกครองหัวเมืองในภาคอีสานใหม่ จากธรรม
เนียมแบบล้านช้าง (ตำแหน่งอาญาสี่ คือ เจ้าเมือง อุปฮาด ราชวงศ์ ราชบุตร) เป็นมณฑล
เทศาภิบาล จัดการปกครองตามลักษณะปกครองท้องที่ (พ.ศ. ๒๔๔๐) ได้ส่งข้าหลวงจาก
กรุงเทพฯ มาปกครองหัวเมืองใหญ่ๆ เช่น ที่อุบลราชธานี ทรงโปรดให้พระเจ้าน้องยาเธอกรม
หลวงพิชิตปรีชากร มาเป็นข้าหลวงใหญ่หัวเมืองลาวกาวพระองค์แรก องค์ต่อมาคือพระเจ้าบรม
วงศ์เธอกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ เป็นข้าหลวงต่างพระองค์ สำเร็จราชการมณฑลลาวกาว
ได้ทรงสู่ขอนางเจียงคำ ธิดาของท้าวสุรินทร์ชมภู (หมั้น) บุตรของราชบุตร (สุ่ย) เชื้อสาย
เจ้านายเมืองอุบลมาเป็นชายา (ธิดา สาระยา. ๒๕๓๖ : ๑๙๖) อันเป็นการประสานไมตรี
เกี่ยวดองเป็นเครือญาติ สร้างความกลมกลืนระหว่างวัฒนธรรมลุ่มน้ำโขงกับวัฒนธรรมลุ่มน้ำ
เจ้าพระยา

ในสมัยรัชกาลที่ ๖ ปี พ.ศ. ๒๔๖๔ ได้มีพระราชบัญญัติประถมศึกษาขึ้น ชาวไทย
อีสานต้องเรียนภาษาไทยกลาง มีการตั้งโรงเรียนขึ้นในวัด โดยการนำของพระเถระชั้นผู้ใหญ่
เช่น พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (จันทร์ สิริจันโท) (๒๓๙๙ - ๒๔๗๕) ได้ตั้งโรงเรียนแห่งแรกของ
เมืองอุบล ที่วัดสุปัฏนาราม ชื่อโรงเรียน "อุบลวิทยาคม" สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (ติสโส อ้วน)
(๒๔๑๐ - ๒๔๙๙) ได้ดำเนินการจัดการศึกษาต่อมาให้แพร่หลายยิ่งขึ้น ได้รวบรวมศิลาจารึก
จากที่ต่างๆ มาไว้ที่วัดสุปัฏนาราม เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ประวัติศาสตร์และโบราณคดี เช่น จาก
ภูหมาไน ใกล้ปากแม่น้ำมูล เป็นต้น ปัจจุบันศิลาจารึกเหล่านั้นยังอยู่ที่วัดสุปัฏนาราม โรงเรียน
อุบลวิทยาคม เปลี่ยนชื่อเป็นโรงเรียนสมเด็จ (เป็นโรงเรียนราษฎร์ อยู่ในวัดสุปัฏนาราม)

(อุบลราชธานี ๒๐๐ ปี. : ๑๗๓ - ๑๗๕) จากนั้นเป็นต้นมา ภาษาไทยกลางจึงแพร่หลายไปทั่ว
ภาคอีสาน ตัวอักษรไทยน้อย และอักษรธรรมจึงลดความสำคัญลง
จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีที่กล่าวมาเห็นได้ว่า พื้นที่ภาคอีสาน มี
กลุ่มชนอาศัยอยู่มาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ต่อมาได้รับวัฒนธรรมทวารวดี วัฒนธรรม
ขอม วัฒนธรรมไทยลาว และไทยเมืองหลวง กระนั้นก็ตาม ชาวไทยอีสานส่วนใหญ่ยังรักษา
ขนบธรรมเนียมประเพณีโดยเฉพาะ "ภาษาพูด" ไว้อย่างเหนียวแน่น เพียงแต่ "ตัวอักษร"
เท่านั้นที่เปลี่ยนไป

ข้อมูลโดย http:www.esansawang.in.th
Cr:http://www.isantumhome.com/thread-760-1-1.html
@ศรี นรเดช

ພິທີປູກຕົ້ນສີມະຫາໂພ (ຂອງຂວັນຈາກລັດຖະບານອິນເດຍ)1957

ພິທີປູກຕົ້ນສີມະຫາໂພ (ຂອງຂວັນຈາກລັດຖະບານອິນເດຍ) ໃນງານສະຫຼອງກື່ງພຸດທະການ ປີ 1957 ແລະຫຼັງຈາກສຳເລັດພິທີປູກໜໍ່ສີມະຫາໂພແລ້ວ ເຈົ້ານາຍ ແລະ ພຣະຣາຊວົງ ແລະ ປະຊົາຊົນຊາວຫຼວງພະບາງ ກຳລັງຖະຫວາຍບູຊາ ແລະ ສົງນໍ້າໜໍພຣະສີມະຫາໂພ
--------------------------------
ພາບໂດຍ: หอภาพถ่ายล้านนา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

ລາຍຊື່ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ລາວ ຕັ້ງແຕ່ຜູ້ທໍາອິດໃນ ປະຫວັດສາດຊາດລາວ ເຖິງ ປັດຈຸບັນ

ລາຍຊື່ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ “ລາວ” ຕັ້ງແຕ່ຜູ້ທໍາອິດໃນ ປະຫວັດສາດຊາດລາວ ເຖິງ ປັດຈຸບັນ

ອານາຈັກລານຊາງຫຼວງພະບາງ 

1. ເຈົ້າເພັດຊະລາດ ລັດຕະນະວົງສາ ເລີ່ມ 1940 – 10 ຕຸລາ 1945

 ລາຊະອານາຈັກລາວ (ຄ.ສ 1945 – ຄ.ສ 1975) ່ 

1. ພະຍາ ຄໍາມ້າວ ວິໄລ (ຫົວຫນ້າຄະນະລັດຖະບາຍຊົ່ວຄາວ) 20 ຕຸລາ 1945 – 23 ເມສາ 1946
2. ເຈົ້າກິນດາວົງ 23 ເມສາ 1946 – 15 ມີນາ 1947 

3. ເຈົ້າສຸວັນນະລາດ 15 ມີນາ 1947 – 25 ມີນາ 1948
4 ເຈົ້າບຸນອູ້ມ ນະ ຈໍາປາສັກ (ສະໄຫມທີ 1) 25 ມີນາ 1948 – 24 ກຸມພາ 1950 _ 

5. ທ່ານ ຜຸຍ ຊະນະນິກອນ (ສະໄຫມທີ 1) 24 ກຸມພາ 1950 – 15 ຕຸລາ 1951
6. ເຈົ້າສີສະຫວ່າງວັດທະນາ 15 ຕຸລາ 1951 – 21 ພະຈິກ 1951 

7. ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ ລັດຕະນະວົງ (ສະໄຫມທີ 1) 21 ພະຈິກ 1951 – 20 ຕຸລາ 1954 

8. ທ່ານ ກະຕ່າຍ ໂດນສະໂສລິດ 25 ພະຈິກ 1954 – 21 ມີນາ 1956 

9. ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ ລັດຕະນະວົງ (ສະໄຫມທີ 2) 21 ມີນາ 1956 – 17 ສິງຫາ 1958 

10. ທ່ານ ຜຸຍ ຊະນະນິກອນ (ສະໄຫມທີ 2) 17 ສິງຫາ 1958 – 31 ທັນວາ 1959 _

11. ທ່ານ ສຸນທອນ ປະຖໍາມະວົງ (ຜູ້ບັນຊາການກອງທັບລາຊະອານາຈັກລາວ) 31 ທັນວາ 1959 - 7 ມັງກອນ 1960
12. ທ່ານ ກຸ ອະໄພ 7 ມັງກອນ 1960 – 3 ມິຖຸນາ 1960 

13. ເຈົ້າສົມສະຫນິດ 3 ມິຖຸນາ 1960 – 15 ສິງຫາ ຄ.ສ 1960 

14. ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ ລັດຕະນະວົງ (ສະໄຫມທີ 3) 30 ສິງຫາ 1960- 13 ທັນວາ 1960

15. ເຈົ້າບຸນອຸ້ມ ນະ ຈໍາປາສັກ (ສະໄຫມທີ 2) 13 ທັນວາ 1960 – 23 ມິຖຸນາ 1962
16. ເຈົ້າສຸວັນນະພູມາ ລັດຕະນະວົງ (ສະໄຫມທີ 4) 23 ມິຖຸນາ 1962 – 2 ທັນວາ 1975



ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ (ຄ.ສ 1975 – ປັດຈຸບັນ) 

1. ທ່ານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ 8 ທັນວາ 1975 – 15 ສິງຫາ 1991 2. ທ່ານ ຄໍາໄຕ ສີພັນດອນ 15 ສິງຫາ 1991 – 24 ກຸມພາ 1998 3. ທ່ານ ສີສະຫວາດ ແກ້ວບຸນພັນ 24 ກຸມພາ 1998 – 27 ມີນາ 2001 4. ທ່ານ ບຸນຍັງ ວໍລະຈິດ 27 ມີນາ 2001 – 8 ມິຖຸນາ 2005 5. ທ່ານ ບົວສອນ ບຸບຜາວັນ 8 ມິຖຸມາ 2005 - 23 ທັນວາ 2010 6. ທ່ານ ທອງສິງ ທໍາມະວົງ 23 ທັນວາ 2010 – 20 ເມສາ 2016 7. ທ່ານ ທອງລຸນ ສີສຸລິດ 20 ເມສາ 2016 - ປັດຈຸບັນ

ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ ຂອງແມ່ກະແຣມ ແລະ ພໍ່ກະດວດ Phokadouda

ຂະບວນການຕໍ່ສູ້

ຂອງແມ່ກະແຣມ ແລະ ພໍ່ກະດວດ
Phokadouda

1 ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຂອງແມ່ກະແຣມ.
ເມື່ອພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນຝຣັ່ງໄດ້ເຂົ້າຄອບຄອງປະເທດລາວເວົ້າລວມ,ເວົ້າສະເພາະແຂວງສະຫວັນນະເຂດແລ້ວ, ເຂົາກໍ່ເລີ່ມກົດຂີ່ຂູດຮີດປະຊາຊົນຄົນລາວບັນດາເຜົ່າຢ່າງຫນັກຫນ່ວງໂດຍການບັງຄັບຊາວຫນຸ່ມຊາຍສະກັນໄປອອກ

ແຮງງານແບກຫາມສົ່ງຄ່ຽນແລະສ້າງຖະຫນົນຫົນທາງພ້ອມນັ້ນເຂົາຍັງໄດ້ບັງຄັບໃຫ້ເສຍສ່ວຍໄຖ່ການແບບບໍ່ປານີ, ເຂົາໄດ້ຕັງຫລັກການໃຫ້ພວກຊາຍສະກັນ ອາຍຸແຕ່ 18 – 60 ປີ ຕ້ອງເສຍສ່ວຍຜູ້ລະ 6 ກີບ ກັບ 60 ອັດ/ປີ
(ເງິນກີບເກົ່າ) ໃນນີ້:
- ສ່ວຍປະຈຳຕົວ 2 ກີບ 50 ອັດ.
- ສ່ວຍໃຫ້ພໍ່ບ້ານບ້ານແສງ ແລະ ຄ່າໄຖ່ການ 4 ກີບ.
- ສ່ວຍພາສີເຫົ້າ 10 ອັດ.

ຖ້າຜູ້ໃດບໍ່ມີເງິນຄ່າໄຖ່ການ ຕ້ອງໄດ້ໄປເຮັດວຽກສັບພະທຸກ 16 ວັນ, ຫລື 20 ວັນ, ຍ່າງໄປຈາກບ້ານເດີມໃກ້ ຫລື ໄກຕາມຄວາມຈິງ (ເດີນທາງໄປຕາມຈຸດໃຊ້ເວລາ 2 – 3 ມື້) ພ້ອມນັ້ນຕ້ອງໄດ້ຖືເຄື່ອງນຸ່ງນອນ, ເຂົ້າ, ນໍ້າໄປແຕ່ງກິນເອົາເອງ, ສ່ວນສ່ວຍປະຈຳຕົວ 2 ກີບ 50 ອັດ ນັ້ນຂາດບໍ່ໄດ້, ຖ້າໃຜບໍ່ມີຈ່າຍກໍ່ຈະຖືກໂທດຈຳເລັ່ງຈັບໃສ່ຂາໄມ້ໄຜ່ລຳດຽວ, ເມື່ອມີຈຳນວນຮອດສິບຄົນແລ້ວ ເຂົາກໍ່ບັງຄັບໃຫ້ຍ່່າງອ້ອມໂພນເປັນສິບໆຮອບ.

ນອກຈາກການເກັບສ່ວຍໄຖ່ການທີ່ກ່າວມານີ້ແລ້ວປະຊາຊົນລາວກໍ່ຍັງຕ້ອງໄດ້ຖືກເກັບເກນໄປແບກ-ຫາມ, ຄ່ຽນສົ່ງເຈົາຫນ້າທີ່ຝຣັ່ງ,ນາຍພາສາ,ຄົນຮັບໃຊ້,ຄົນແຕ່ງກິນ,ເຄື່ອງນອນ,ອາຫານ,ການກິນແລະອື່ນໆ. ເວລາເຂົາເດີນທາງໄປວຽກແຫ່ງໃດ,ໃຊ້ເວລາຍາວນານປານໃດ ແລະຫ່າງໄກເທົ່າໃດກໍ່ຕາມ້ວນແຕ່ໄດ້ນຳສົ່ງໃຫ້ເຖິງຈຸດທີ່ຫມາຍ.

ຍ້ອນຄວາມທຸກທໍລະມານ ແລະຖືກກົດຂີ່ຂົ່ມເຫັ່ງຂູດຮີດຮອບດ້ານ, ທາງດ້ານວັດຖຸ,ຈິດໃຈ,ຮ່າງກາຍແລະ ເຫື່ອແຮງຄືແນວນັ້ນ, ບວກກັບນ້ຳໃຈຮັກຊາດແລະຮັກອິດສະຫລະພາບອັນດູດດື່ມຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າທີ່ມີມາຢູ່ແລ້ວ, ມາໃນປີຄສ1900ສະໄຫມທ່ານສາລາແບນ(M.SALABELLE) ເປັນຜູ້ປົກຄອງແຂວງສະຫວັນນະເຂດໄດ້ເກີດມີຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຝຣັ່ງຂຶ້ນມາຢູ່ບ້ານບຸ່ງເມືອງຜາບັງນຳໂດຍແມ່ກະແຣມ ຊຶ່ງເປັນນ້ອງສາວຂອງ ອຸປະຮາດເມືອງຜາບັງ.

ຂະບວນການນີ້ປະກອບດ້ວຍປະຊາຊົນບັນເຜົ່າປະມານພັນກວ່າຄົນ ທີ່ມາຈາກຫລາຍເມືອງໂດຍໄດ້ຕັ້ງຜາມໃຫຍ່ສົມຄວນ ເປັນກອງບັນຊາການໃນເນື້ອທີ່ປະມານຫນຶ່ງແຮກຕາ,ມີເສັ້ນທາງເຂົ້າສູ່ຜາມໄຊກວ້າງ60ແມັດ,ແລະ ຍາວຮອດສີ່ກິໂລແມັດ,ພວກທີ່ມາຮ່ວມຂະບວນການນີ້ມີຄວາມເຊື່ອວ່າແມ່ກະແຣມເປັນຜູ້ມີບຸນທີ່ສະຫວັນສົ່ງລົງມາ ເພື່ອນຳພາການຕໍ່ສູ້ປົດປ່ອຍອອກຈາກການເປັນຂ້ອຍຂ້າ-ມ້າໃຊ້ແລະການກົດຂີ່ຂົມເຫັ່ງ, ຂູດເນື້ອເຖືອຫນັງເຊິ່ງໃນສະໄຫມສັກດີນາສະຫຍາມປົກຄອງກໍ່ຫນັກຫນ່ວງຢູ່ແລ້ວ,ບາດເຈົ້ານາຍໃຫມ່ມາ(ຝຣັ່ງ) ຊໍ້າພັດແຮ່ງຫນັກຂຶ້ນຕື່ມ ອັນນີ້ແມ່ນເພິ່ນວ່າ: ”ຫວິດກຳແລ້ວ ພັດມີເວນມາຜ່ານ ຫວິດຫ່າກ້ອມ ພັດພໍ້ຫ່າຫລວງ”


ສະນັ້ນ,ໃຜໆກໍ່ມີຄວາມສະຫມັກໃຈມາຮ່ວມພາລະກິດອັນຍິ່ງໃຫຍ່ໃນເທື່ອນີ້.ເມື່ອຝຣັ່ງຊາບຂ່າວການເຕົ້າໂຮມກຳລັງ ເພື່ອຂັບໄລ່ຕົນແລ້ວ,ພວກເຂົາໄດ້ສົ່ງກຳລັງທະຫານຈາກດົງເຫີ້ຍປະເທດອານາມ ພ້ອມດ້ວຍອາວຸດທີ່ທັນສະໄຫມມາປິດລ້ອມສູນບັນຊາການພ້ອມທັງຍິງປຶນໃຫຍ່ຂຶ້ນຟ້າເພື່ອນາບຄູ່ຄັບໄລ່, ອັນເປັນເຫດໃຫ້ບັນດາຜູ້ມາຮ່ວມຂະບວນແຕກສະລຸຜຸຜ່າຍໂຕນເຂົ້າປ່າ, ສ່ວນແມ່ກະແຣມພ້ອມຜູ້ໃກ້ສິດຈຳນວນຫນຶ່ງກໍ່ຟ້ອນງ້າວໃສ່ສັດຕູຢ່າງບໍ່ສະທ້ານຢ້ານກົວແຕ່ຢ່າງໃດ ໃນທີ່ສຸດທະຫານຝຣັ່ງກໍ່ຈັບຕົວສົ່ງລົງສະຫວັນນະເຂດ.ແລ້ວເອົາຂຶ້ນໄປວຽງຈັນເພື່ອນຳເນີນການກັກຂັງເປັນເວລາສອງປີ ຈຶ່ງໄດ້ກັບຄືນມາຢູ່ບ້ານຜາບັງ

2 ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຂອງພໍ່ກະດວກ

ເມື່ອຂະບວນການຂອງແມ່ກະແຣມຢູ່ບ້ານບຸ່ງຖືກປາມປາມ ແລະ ຈັບກຸມຄຸມຂັງດ້ວຍຝຣັ່ງ ແລະ ລູກມືຂຂອງເຂົາແລ້ວ, ແປວໄຟແຫ່ງຄວາມຄຽດແຄ້ນແລະຄວາມຮັກເຊື້ອແພງຊາດ,ຮັກອິດສະຫລະພາບກໍ່ບໍ່ໄດ້ຖືກດັບສູນລົງໄດ້ ເພາະໃນຈຳນວນພວກທີ່ແຕກອອກຈາກບ້ານບຸ່ງນັ້ນກໍ່ຍັງມີບຸກຄົນຂັ້ນນຳຈຳນວນຫນຶ່ງຊຶ່ງນຳໂດຍ “ພໍ່ ກະດວກ”.

ພໍ່ກະດວກ ຄົນນີ້ຊື່ເດີມຂອງເພິ່ນແມ່ນທ້າວ ອາຍີ່ ເປັນລູກຂອງພໍ່ອາຍັງຊົນເຜົ່າບຣູທີ່ມາຈາກພູພຽງບໍລະເວນ, ແມ່ຂອງເພິ່ນຊື່ວ່ານາງບຸນຖົມເຜົ່າພູໄທ ເຊື້ອສາຍຂອມ ຊຶ່ງມີພພະຍາກະເຕາະເປັນເຈົ້າກົກເຈົ້າເລົ່າຢູ່ບໍລິເວນບ້ານຣູບຣອງ (ພະລູ-ພະລອງ)ເມືອງພີນ,ທ້າວອາຍີ່ເປັນຄົນດຸຫມັ່ນຂະຫຍັນພຽນ, ມີຄວາມມານະອົດທົນເພື່ອແຜ່ຮັກແພງມູ່ເພື່ອນຍາດພີ່ນ້ອງແຕ່ບໍ່ມັນໍກການກົດຂີ່ຂົ່ມເຫັງ,ເກັບເກນແລະ ເສຍສ່ວຍໄຖ່ການ,ເຊິ່ງເມື່ອກ່ອນກໍ່ໄດ້ເສຍສ່ວຍໃຫ້ແກ່ອານາມແລະສະຫຍາມ, ບາດຝຣັ່ງເຂົ້າມາປົກຄອງແອກທີສາມກໍ່ມາເຕັງຄໍຕື່ມອີກ,ອາຍີ່ໄດ້ແຕ່ງງານກັບຍິງຄົນຫນຶ່ງຢູ່ບ້ານດຽວກັນແລະ ໄດ້ທາຍາດຮ່ວມກັນສອງຄົນ,​ຜູ້ກົກຊື່ວ່ານາງກະຫລ່ວຍ ແລະ ຜູ້ທີສອງຊື່ວ່າທ້າວກະດວດ, ຍ້ອນວ່າອາຍີ່ມີນ້ຳໃຈຮັກຊາດ, ຮັກອິດສະຫລະພາບແລະເຄີຍນຳພາຫມູ່ເພື່ອນເຄື່ອນໄຫວສະກັດລັດຕີກອງທະຫານຝຣັ່ງແລະ ລູກແຫລ່ງຕີນມືຂອງພວກເຂົາທີ່ອອກໄປລາດຕະເວນ,ເກັບເກນ,ປາບປາມແລະ ບັງຄັບປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າໃຫ້ສົ່ງໄປຄ່ຽນເປັນກຸລີແບກຫາມຫລືເຮັດວຽກສັບປະທຸກຕ່າງໆ ໂດຍບໍ່ມີຄ່າລາງວັນຕອບແທນຫຍັງ,ໃນປີຄສ 1900 ໄດ້ມີຄົນມາຕິດຕໍ່ຊັກຊວນ ອາຍີ່ ໃຫ້ໄປຮ່ວມກອງປະຊຸມປິດລັບຂອງ “ຜູ້ມີບຸນ”ຈາກສອງຝັ່ງຂອງ ເຊິ່ງຈັດຢູ່ເມືອງເຂັມມະລາດ ພາຍໃຕ້ການເປັນປະທານຂອງ ພະເຂັມມະລາດ ເດດຊະນາລັກ (ເຈົ້າເມືອງເຂັມມະລາດ)ມີຜູ້ຕາງຫນ້າຫລາຍຂະບວນການເຂົ້າຮ່ວມເອີ້ນວ່າ:“ກອງປະຊຸມຜູ້ມີບຸນ” ຜ່ານການແລກປ່ຽນຄວາມຄິດເຫັນກັນແລ້ວ ກອງປະຊຸມ ກໍ່ໄດ້ຕົກລົງ:

· ໃຫ້ປະຊາຊົນຢູ່ຝັ່ງຊ້າຍແມ່ນ້ຳຂອງ ຕໍ່ຕ້ານຝຣັ່ງ.
· ໃຫ້ປະຊາຊົນລາວຢູ່ຝັ່ງຂວາແມ່ນ້ຳຂອງ ຕໍ່ຕ້ານສັກດີນາສະຫຍາມ.
·ໃຫ້ໃຊ້ຮູບການສາສະຫນາໃນການປຸກລະດົມຂົນຂວາຍເບື້ອງຕົ້ນແລ້ວຈຶ່ງກ້າວໄປສູ່ການສ້າງ ກອງກຳລັງປະກອບອາວຸດ.
· ໃຫ້ໃຊ້ລາຍແທງ ແຈກຢາຍໄປທົ່ວທຸກບ່ອນທີ່ມີຄົນລາວ ໂດຍຮຽກຮ້ອງໃຫ້:

1. ກະກຽມຫາອາວຸດ ແລະ ສະສົມສະບຽງອາຫານ.
2. ຈັດຕັ້ງກອງກຳລັງປະກອບອາວຸດພື້ນບ້ານ.
3. ຜູ້ນຳພາຂະບວນໃຫ້ໃສ່ຊື່ວ່າ “ຜູ້ມີບຸນ”

ເຊິ່ງໄດ້ຮັບຄຳສັ່ງຈາກ ພະຍາທຳມິກະຣາດ
ໃຫ້ເລີ່ມລຸກຂຶ້ນພ້ອມກັນໃນກາງເດືອນ 6 ຄສ 1901 (1)
ລາຍແທງ:(ແມ່ນຈານຫລືຂຽນຂໍ້ຄວາມທີ່ຫນ້າຄິດເປັນປິດສະຫນາລົງໃສ່ໃບລານແລ້ວສົ່ງລົງໄປຕາມທ້ອງຖິ່ນຕ່າງໆ ເພື່ອຈຸດປະສົງໃດຫນຶ່ງ). ເນື້ອໃນກອງປະຊຸມຂອງຜູ້ມີບຸນ ຢູ່ເຂັມມະລາດມີດັ່ງນີ້: “ເມື່ອເຖິງກາງເດືອນ 6 ປີ ສະລຸ ຄສ 1901 ຈະເກີດເຫດຮ້າຍໃຫຍ່ຫລວງ ຫີນແຫ່ຈະກາຍເປັນເງິນເປັນຄຳ ຫມາກອຶ ຫມາກແຕງ ຈະກາຍເປັນຊ້າງ, ມ້າ, ຄວາຍດ່ອນ, ຫມູຈະກາຍເປັນຍັກຂຶ່ນມາກິນຄົນ”ທ້າວພະຍາທໍາມິກະຣາດ(ຜູ້ມີບຸນ)ຈະມາເປັນໃຫຍ່ໃນໂລກ ໃຜຢາກພົ້ນຈາກເຫດຮ້າຍນີ້ກໍ່ໃຫ້ຄັດລອກບອກຄວາມລາຍແທງໃຫ້ຮູ້ຕໍ່ໆກັນໄປ ຖ້າໃຜເປັນຄົນບໍລິສຸດບໍ່ເຄີຍທຳຄວາມຊົ່ວໃດໆແລ້ວໃຫ້ເອົາຫີນແຮ່ມາເກັບລວບລວມໄວ້ທ່າທ້າວພະຍາທຳມິກະຣາດຈະ

ມາຊຸບໃຫ້ເປັນຄຳ,ຖ້າຜູ້ໃດເຄີຍທຳຄວາມຊົ່ວຕ່າງໆແລ້ວໃຫ້ພາກັນມາຕັດກຳເສຍໂດຍຈັດພິທີນິມົນພຣະສົງມາຫົດນ້ຳມົນໃຫ້, ຖ້າຢ້ານຕາຍກໍ່ໃຫ້ຂ້າຄວາຍດ່ອນ ແລະ ຫມູເສຍກ່ອນກາງເດືອນ 6 (1)
ການໄປຮ່ວມກອງປະຊູມໃນເທື່ອນີ້, ອາຍີ່ໄດ້ມີໂອກາດພົບກັບບຸກຄົນ ສໍາຄັນຫລາຍທ່ານ ເປັນຕົ້ນ: ອົງແກ້ວ,
ພະຍາຂອມ(ອົງກົມມະດຳ)ຈາກພູພຽງບໍລະເວນ,ຍາທ່ານແກ້ວ,ອົງລ້ານຊ້າງແລະອົງຈັກກະໂລວິຕຸຈາກເມືອງຈຳພອນແລະ ຜູ້ອື່ນໆທີ່ມາຈາກຫລາຍແຫ່ງ,ພວກເພິ່ນໄດ້ກັນປຶກສາຫາລືແລະແຈ້ງສະພາບການຕ່າງໆພາຍໃນທ້ອງຖິ່ນຕົນແລະ ໄດ້ຕົກລົງໃຫ້ຄຳຫມັ້ນສັນຍາວ່າ:ຈະໃຫ້ການຊ່ວຍເຫລືອສະຫນັບສະຫນູນເຊິ່ງກັນແລະກັນ.ອົງແກ້ວແລະ ອົງກົມມະດຳໄດ້ຕົກລົງຈະສົ່ງກອງກຳລັງຈຳນວນຫນຶ່ງມາຊ່ວຍອາຍີ່ເວລາອາຍີ່ເປີດຍຸດທະການບຸກຕີກອງທະຫານຝຣັ່ງ. ເມື່ອກັບມາຮອດວັດປ່າບ້ານເລົ່າຫາດ(ເມືອງຈຳພອນ)ອັນເປັນສໍານັກຂອງຍາທ່ານແກ້ວແລະຍາທ່ານອິນແລ້ວ, ອາຍີ່ກໍ່ເລີຍຕັດສິນໃຈເຂົ້າບັນພະຊາເປັນຕາຜ່າຂາວ, ເພື່ອເປັນການກຳບັງ ແລະ ຫລົບຫລີກ ການຕິດຕາມຈັບກຸມຂອງ
ພວກຝຣັ່ງແລະກໍ່ຈະມີຄວາມສະດວກໃນການເຄື່ອນໄຫວຈັດຕັ້ງປະຕິບັດມະຕິຂອງກອງປະຊຸມ ເຂັມມະລາດ ໃຫ້ເປັນຮູບ
ປະທໍາ.ເມື່ອຊາບຂ່າວວ່າ:ອາຍີ່ມາເຄື່ອນໄຫວຢູ່ເມືອງຈຳພອນບັນດາພີນ້ອງ,ຫມູ່ເພື່ືອນແລະຜູ້ມີຄວາມສັດທາ ໃນຄວາມປີຊາສາມາດຂອງ ອາຍີ່ຈາກບຣູ-ບຣອງ,ສະແລໃຕ້-ສະແລເຫນືອ,ຕັງຫວາຍ-ລໍາທວາຍແລະບ່ອນ

ອື່ນໆກໍ່ໄດ້ຊັກຊວນອວນຕ້ານການຕິດຕາມນຳມາຫາເຊິ່ງໃນນັ້ນມີລູກຊາຍອາຍີ່ຊື່ວ່າ:ທ້າວກະດວກມານໍາດ້ວຍ. ເມື່ອມາຮອດຕາຜ້າຂາວອາຍີ່ກໍ່ໄດ້ແນະນຳໃຫ້ພາກັນຕັ້ງທີ່ຢູ່ອາາໃສແຄມຫນອງກະດັນຊຶ່ງໄດ້ຊື່ວ່າ:ບ້ານຫນອງກະດັນ ເມື່ອກອງທະຫານຝຣັ່ງໄດ້ປາບປາມຂະບວນການຂອງພໍ່ກະດວກແລ້ວເຂົາກໍ່ໄດ້ສັ່ງໃຫ້ຍາຫລວງປຸ້ຍເຈົ້າເມືອງໆຄັນທະບູລີສົບທົບກັບຍາຫລວງເພັດເຈົ້າເມືອງໆຈຳພອນປະກາດລຶບລ້າງບ້ານຫນອງກະດັນແລ້ວໃສ່ຊື່ໃຫມ່ວ່າ:ບ້ານຄຳສີດານັບແຕ່ທ້າຍປີ ຄສ 1903 ມາຈົນເຖິງທຸກວັນນີ້.

ເມື່ອຈັດສັນທີ່ພັກເຊົາຮຽບຮ້ອຍແລ້ວຕາຜ້າຂາວອາຍີ່ກໍ່ໄດ້ດໍາເນີນການເຜີຍແຜ່ພະທໍາຄໍາສອນຂອງພະສຳມາສຳພຸດທະເຈົ້າໂດຍເອົາຫລັກທຳກ່ຽວກັບການປົດທຸກດ້ານຈິດໃຈ ກໍ່ຄືທາງດ້ານວັດຖຸອັນໄດ້ແກ່ປົດປ່ອຍຕົນເອງອອກຈາກການຂົດຂີ່ຂົ່ມເຫັງ,ຂູດເນື້ອເຖືອນຫນັງແລະ ບັງຄັບເກັບເກນເສຍສ່ວຍໄຖ່ການ.

ເມື່ອຊາບຂ່າວວ່າມີ “ຕາຜ້າຂາວ” ຊຶ່ງຣາຊະດອນທ້ອງຖິ່ນໃສ່ຊື່ວ່າ: “ຜູ້ມີບຸນ” ຈະມາປົດປ່ອຍອອກຈາກຄວາມທຸກຍາກ, ຊາວທ່າມ່ວງ, ສະຄຶນ, ແກ້ງກອກ, ກະດານ, ເລົ່າຫນາດ, ຫ້ວຍຊາຍ ແລະ ຈາກບ້ານອື່ນໆ ໃນບໍລິເວນນັ້ນລວມມີຫ້າຕາແສງ ກໍ່ມີຄວາມເຫລື່ອມໃສໃຈສັດທາໃນຕົວ“ຜູ້ມີບຸນ”ເມື່ອຮູ້ເຖິງຈຸດປະສົງອັນແທ້ຈິງແລ້ວ,ບັນດາບຸກຄົນເຫລົ່ານັ້ນ ກໍ່ຍິງມີຄວາມກະຕືລືລົ້ນຢາກມີການປະກອບສ່ວນເຂົ້າເປັນກ້ອນກຳລັງ,ຍ້ອນວ່າຝູງຊົນໃນທ້ອງຖິ່ນນີ້ກໍ່ມີເລືອດນັກສູ້ແລະ ຄວາມຄຽດແຄ້ນເປັນເດີມພັນຢູ່ແລ້ວ.ນອກຈາກປະຊາຣາສະດອນຊາວໄຮ່ນາສາມັນແລ້ວກໍ່ຍັງມີອາດຍາມາດມະນີວົງ ຕາແສງເລົ່າຫນາດ,ອາດຍາອຸປະສິດຕາແສງແກ້ງກອກພ້ອມອີກສາມຕາແສງໃນບໍລິເວນໃກ້ຄຽງທີ່ໄດ້ຮັບຍົດຖາບັນດາສັກ ແລະມີຖານະຄອບຄົວທີ່ດີຢູ່ແລ້ວແຕ່ກໍ່ພ້ອມກັນສະຫມັກໃຈແລະຊ່ວຍກັນຂົນຂວາຍປຸກລະດົມເອົາປະຊາຣາສະດອນ ເຂົ້າຮ່ວມຂະບວນການຂອງຕາຜ້າຂາວອາຍີ່.ເມື່ອເຫັນວ່າມີກ້ອນກຳລັງຫລາຍແລ້ວ ຕາຜ້າຂາວອາຍີ່ກໍ່ໄດ້ລາສິກຂາຈາກເພດພົມມະຈັນອອກສູ້ຄອງຄະລາວາດເພື້ອຫລີກຈາກການຕ້ອງອາບັດຂອງວິໄນສົງ, ເມື່ອເພິ່ນສິກອອກແລ້ວ, ຊາວບ້ານກໍ່ເອີ້ນເພິ່ນວ່າ “ພໍ່ກະດວດ” ຍ້ອນເພິ່ນມີລູກຊາຍຕິດມານຳຊື່ວ່າ: ທ້າວກະດວດ.

ເພິ່ນນໍາພາຕັ້ງຜາມໄຊຫລັງໃຫຍ່ຂຶ້ນເພື່ອເປັນກອງບັນຊາການຢູ່ລະຫວ່າງບ້ານຫນອງ - ເລົ່າຫນາດ -ກະດານ ແລະ ຫນອງກກະດັນຫ່າງຈາກແກ້ງກອກໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ປະມານ 6 – 7 ກິໂລແມັດ, ກອງປະຊຸມເທື່ອທໍາອິດ ໄດ້ໄຂຂຶ້ນໃນມື້ຂຶ້ນ 3 ຄໍ່າເດືອນ 3 ປີ ສະລຸ ພສ 2444, (ຄສ 1901) ໂດຍພາຍໃຕ້ການເປັນປະທານຂອງພໍ່ກະດວດ, ພາຍຫລັງໄດ້ຮັບຟັງພໍ່ກະດວດກ່າວເຖິງຈຸດປະສົງວ່າ:ຈະດຳເນີນການຕໍ່ສູ້ຝຣັ່ງຜູ້ມາກົດຂີ່ຂົມເຫັງແລ້ວ, ທີ່ປະຊຸມກໍ່ມີຄວາມຫ່າວຫັນແລະເຫັນດີເຫັນພ້ອມຈາກນັ້ນຈຶ່ງໄດ້ຕົກລົງມອບຫມາຍຫນ້າທີ່ຄວາມຮັບຜິດຊອບຄືດັ່ງນີ້: ນາຍອົ້ນຄົນບ້ານ ກະດານໃຫ້ເປັນເຈົ້າອົ້ນຮັບຜິດຊອບກຳລັງພົນ ໂດຍມີອົງຂຽວ, ອົງເທັ້ງຄົນບ້ານ ຫນອງກະດັນ ເປັນຜູ້ຮອງ, ຊ່ວຍຂົນຂວາຍປຸກລະດົມເອົາກຳລັງເຂົ້າມາຕື່ມ, ຕັ້ງທ້າວສີໂຫຄົນບ້ານ ເລົ່າຫນາດ ຄຸມທະຫານມ້າ, ຕັ້ງທ້າວໄຊຍະມຸງຄຸນ ຄົນບ້ານ ນາຄູເປັນພະລາທິການ ແລະ ຮັບຜິດຊອບຄັງແສງ (ເຮັດອາວຸດ, ຫອກ, ຫລາວ, ງ້າວ, ປືນແກັບ, ປືນເພີງ, ປືນສາມໂປ້ງແລະສະສົມສະບຽງອາຫານ)ຍາທ່ານແກ້ວສົມເດັດອິນເປັນຜູ້ເຮັດກະຕຸດຄາຖາແລະ ຊອກຫາເຄື່ອງແຄ້ວຂອງຄົງປະກອບໃຫ້ແກ່ບັນດານັກຮົບ ເພື່ອອິດສະຫລະພາບ, ສ່ວນພໍ່ກະດວດເອງ ເປັນຜູ້ບັນຊາການສູງສຸດ ເຊິ່ງປະກອບດ້ວຍຄະນະເສນາທິການທີ່ມາຈາກພູພຽງບໍລະເວນແລະຝັ່ງຂວາແມ່ນ້ຳຂອງອັນໄດ້ແກ່ ຜູ້ຕາງຫນ້າອົງແກ້ວອົງບຸນຈັນ, ອົງເຫລັກ, ອົງທອງ, ພາກສ່ວນມາຈາກເມືອງຊານຸມານ (ກະດານຄຳໂນ) ກໍ່ມີອົງຈັກກະໂລວິຕຸ ແລະ ອົງລ້ານຊ້າງການລະດົມຂົນຂວາຍກຳລັງພົນ, ການຝຶກແອບວິທີການສູ້ຮົບ ແລະ ການປະກອບອາວຸດດຳເນີນມາໄດ້ປີປາຍ, ພໍຮອດເດືອ6ຂຶ້ນ3 ຄ່ຳ ປີຂານ ພສ 2445 (ວັນທີ 19 ເມສາ ຄສ 1902) ກອງທັບເພື່ອອິດສະຫລະພາບຂອງພໍ່ກະດວດ, ເຊິ່ງມີກຳລັງພົນເກືອບ 3.000 ຄົນ, ມີປືນແກັບ, ປືນເພີງ ແລະ ປືນສາມໂປ້ງລວມແລ້ວ 600 ກະບອກເຫລືອນັ້ນຖືຫອກ ດາບ ແລະ ງ້າວ. ຍ່າງອອກຈາກໂຄກຜາມພຽງຜ່ານໄປເຂົ້າດົງຫນອງກະດັນຕັດໄປໃສ່ບ້ານ ລະໂອງ -ນາຄໍາ,ນາໃຕ້ແລະສົ້ມປ່ອຍ ຮອດຫົວເຊັງໃນມື້ຂຶ້ນ.7.ຄ່ຳເດືອນ.6.ພສ.2445.(ວັນ.ທີ23.ເມສາ.ຄສ.1920)ກອງທັບພໍ່ກະດວດ ກໍ່ໄດ້ບຸກເຂົ້າເຮືອນຮັງຂອງສັດຕູ, ພໍ່ກະດວດ ເຊິ່ງເປັນແມ່ທັບໃຫຍ່ ໄດ້ຂຶ້ນມ້າອອກຫນ້າ, ເຈົ້າອົ້ນຄຸມທະຫານຢູ່ດ້ານຫລັງ, ອົງຂຽວຄຸມຢູ່ດ້ານຂ້າງຂວາ, ອົງເທັ້ງຄຸມຢູ່ຂ້າງຊ້າຍ.

ຝ່າຍສັດຕູມີທະຫານທີ່ມາຈາກອານາມຈໍານວນ3ກອງຮ້ອຍແລະແບ່ງເປັນ2ຈຸ,ຈຸທີ1ມີ2 ກອງຮ້ອຍຕັ້ງປະຈັນບານຢູ່ທາງຫນ້າ,ສ່ວນ1ກອງຮ້ອຍຂວ້າມຫ້ວຍລົງກົງທາງກ້ຳເຫນືອ ລັດໃສ່ດົງດຳດວນຫລອນຕີຕັດຫລັງທະຫານ “ເຈົ້າມີບູນ”.

ເມື່ອຂ້ວາມຫ້ວຍລົງກົງແລ້ວພໍ່ກະດວກລົງຈາກຫັລງມ້າທັງຂົ່ມຄາຖາສ່ວນຕົວວ່າ:ອັດຕີຕັນ ໂຕນະໂມຕັນຕູພະວະຕູຕັນ ໂມນະໂຂຕັນຕິສູດໄດ້ຫົກຫລົບແລ້ວທືບຕີນສາມບາດ, ຈາກນັ້ນທັງຫມົດກໍ່ພາກັນສູດຄາຖາວ່າ: ສາທຸໂມສາ,ທຸສາໂມສາພ້ອມທັງແລ້ນຕະລຸມບອນເຂົ້າຢ່າງບ່ຄິດເຖິງຊິວິດຄິດແຕ່ຄວາມຄຽດແຄ້ນແລະ ຢາກດັບສູນສັດຕູເປັນເດີມພັນ.ການຕໍ່ສູ້ຢ່າງອົງອາດກ້າຫານຂອງນັກຮົບເພື່ອອິດສະຫລະພາບຄັ້ງນັນແມ່ນດຸເດືຶອດ ແຕ່ມັນເປັນການປະລອງຍຸດແບບບໍ່ກ້ຳເກິ່ງທາງດ້ານອາວຸດ ຍຸດໂທປະກອນ, ເນື່ອງຈ່າກວ່າຝ່າຍນຶ່ງມີອາວຸດແບບປະຖົມປະຖານ, ແຕ່ອີກຝ່າຍນຶ່ງພັດມີກຳລັງໄຟທີ່ທັນສະໄຫມແລະທາງສິລະປະຍຸດທະວິທີກໍ່ເຫນືອກວ່າຈຶ່ງເຮັດອີກຝ່າຍນຶ່ງ ມີການລົ້ມຕາຍເປັນຈຳນວນຫລວງຫລາຍ.ເມື່ອສະພາບການຜັນແປໄປໃນທາງລົບໃຫ້ແກ່ຝ່າຍຕົວຄືແນວນັ້ນ, ຜູ້ບັງຄັບບັນຊາຈຶ່ງໄດ້ມີຄຳສັງໃຫ້ນັກຮົບຖອນທັບ ແລະກັນຕີຜ່າວົງປິດລ້ອມຂອງສັດຕູກັບຄືນຖານທີ່ຫມັ່ນແລ້ວໄປຫລົບຢູ່ດົງກວາງໂຕນ (ເຂດເມືອງ ຈຳພອນ)

Cr:https://sites.google.com/site/historysavannaketinlaos/lao-6

Cr:VDO LAODER STUDIO

https://www.youtube.com/watch?v=-o_jcSostdE